Żyjąc tracimy życie

Honoriusz Balzac
Jaszczur

Zmierzyłam się z Jaszczurem. Osaczał mnie od dłuższego czasu. Pierwszy raz usłyszałam o nim dzięki Marii Janion, która swoją książkę "Żyjąc tracimy życie. Niepokojące tematy egzystencji" zaczyna od tajemniczego, nierozwiązywalnego problemu Jaszczura. Kolejne spotkanie u Pruszkowskiej w jej lekturze dla maniaków czytania "Przyślę Panu list i klucz". Rodzina opanowana balzakomanią przeżyła wstrząs, gdy Alina zahipnotyzowana historią wynalazła sposób, aby poczuć to, co bohater. By zbliżyć się do niesamowitego nastroju książki, zlepiła arkusze papieru w kratkę, aby mieć wymarzoną jaszczurczą skórę spełniającą życzenia. Teraz kratkami mogła płacić za przyjemności. Zabawa niechybnie doprowadziłaby do załamania nerwowego, gdyby nie Ojciec, który z jaszczurczej choroby wyleczył ją Londonem.
Skąd taka magia "Jaszczura"? Już we wstępie Żeleński-Boy pisze o problemach życia i śmierci, geniuszu i mierności, nędzy i zbytku, wiedzy i tajemnicy, które tłoczą się gorączkowo. Ale największym motywem "Jaszczura" jest problem śmierci sam w sobie, a zmniejszający się złowróżbny kontur staje się przejmującym symbolem.
Główny bohater - Rafael de Valentin - wkracza do domu gry i ciska ostatnią sztukę złota. Przegrywa. Niepewne kroki kieruje w stronę Sekwany. Czekając nocy, aby móc się utopić bez zbiegowiska,  zachodzi do magazynu starożytności. Wśród orientalnych eksponatów właściciel wskazuje kawał jaszczura wielkości skóry lisa. Z pieczęci Salomona odczytuje napis: Jeśli mnie posiędziesz, posiędziesz wszystko. Ale twoje życie będzie należało do mnie... Wyjdzie z talizmanem i niewiarą w słowa kupca, że zamierzone samobójstwo opóźni się tylko. Pakt zaczyna działać. Spełniają się pragnienia. Bohater zyskuje sławę literacką, władzę, majątek. Bawi się, bierze udział w przyjęciach zmieniających się w orgie. Ma wszystko, o czym marzył, ale każde wypowiedziane żądanie zmniejsza skórę jaszczura, jednocześnie zbliżając go do śmierci. Rafael staje się galernikiem użycia. Gdy otoczyła go złowroga potęga, zapragnął żyć za wszelką cenę. Jednak jaszczur był niby tygrys, który czaił się pod niewinnymi słowami: "proszę", "chcę", "życzę sobie"... Młodzieniec stał się automatem, wyrzekał się życia, aby żyć, i wyzuwał swą duszę z wszelakiej poezji pragnienia. Zaszył się samotnie w pałacu. Unikał kobiet, aby ich nie pożądać. W teatrze używał specjalnej lornetki, która zniekształcała rysy, by przestały być ponętne. Walczył nie tylko z sobą, ale i z jaszczurem. Próbował go rozciągać, trawić ogniem, razić prądem, lecz wiedza i wynalazki były bezsilne wobec diabelskiej mocy.
Nie będę zdradzać więcej szczegółów, bo nie one są tu najważniejsze. Nadmienię jednakże, że romantyczne dusze znajdą też wątek miłosny. Pojawi się dobra, pracowita i oczywiście piękna Paulina oraz kapryśna i zimna Fedora.
Podsumowując, książka niezwykle zajmująca. Można ją czytać dwojako:
- szybko, śledząc li tylko fabułę,
- wolno, z namysłem, wchodząc w paryski świat z początków XIX wieku, delektując się językiem.
I właśnie tenże język nadaje narracji styl, myszkę epoki, która dla przeciętnej publiczności jest wadą książki, dla znawcy jej wdziękiem (Żeleński-Boy). I dalej tłumacz: Kto pozna tę książkę, temu nieraz przyjdzie się zadumać przy jej wspomnieniu.

PS
Już całkiem na koniec - chciałam się pochwalić zakładką wygraną u Seremity. Śliczna! Dziękuję:)))