"Dachau i śmierć są synonimami"

Te słowa zanotował William Quinn - amerykański oficer będący świadkiem wyzwolenia obozu koncentracyjnego w kwietniu 1945 roku. Ewenementem na skalę światową jest fakt, że okropności, jakie zastali żołnierze, spowodowały ich natychmiastową akcję odwetową, w wyniku której zginęło 560 osób - załogi obozu. Koszmar obozowy dokumentują filmy dostępne na YT. Warto obejrzeć, bo coraz rzadziej pojawiają się zdjęcia pokazujące egzekucje wykonywane przez amerykańskich żołnierzy na esesmanach i strażnikach obozowych. Widać też reakcje "sąsiadów" - gdy Amerykanie przywozili mieszkańców miasta, by zobaczyli miejsce kaźni.

Napis - jak się okazuje - widnieje nie tylko na bramie w Auschwitz.
Obóz w Dachau powstał już w 1933 roku, tuż po dojściu do władzy Hitlera. Trafiali tu jego przeciwnicy polityczni, a także komuniści, Żydzi, Romowie, duchowni czy osoby o innej orientacji seksualnej.  Ten pierwszy niemiecki obóz stał się kuźnią kadr dla oprawców kolejnych obozów, które tworzono po wybuchu wojny. Miejsce u boku urokliwego miasteczka, wyczyszczone, niemal pozbawione oryginalnego wyposażenia, a krzyczy w ciszy. Ile modlitw wyszeptały cierpiące usta? Bo kaźń była tu codziennością.

Wejście od strony rampy kolejowej, tzw. Jourhaus. Przeszło przez tę bramę ponad dwieście tysięcy więźniów. Czekały ich głód, wyniszczająca praca, karne słupki, chłosta na koźle, strach, upokorzenie, choroby - nie tylko "losowe". Bo obóz słynął z doświadczeń pseudomedycznych. Na "ludzkim materiale" można było bezkarnie eksperymentować, wszczepiając zimnicę, ropowicę, badać krzepliwość krwi, zaspokajać ciekawość - krojąc podludzi na stołach operacyjnych. Zalecane przez Luftwaffe badanie wytrzymałości na zmianę ciśnienia i małą ilość tlenu w komorze ciśnień opisał m.in. K.Kąkolewski w książce Co u pana słychać? (autor po latach składał wizyty hitlerowskim zbrodniarzom, zadając im tytułowe pytanie).   Jako jeden z nielicznych przeżył zamrażanie Jerzy Skrzypek i w sali projekcyjnej można wysłuchać jego relacji. Nie wiem tylko dlaczego wyłącznie w języku niemieckim. Mniej szczęścia mieli współwięźniowie, których przywiązywano do noszy i wynoszono w mroźne noce. Ponieważ ich krzyki mogły niepokoić mieszkańców miasta, wydano w końcu rozkaz o przeniesieniu badań do obozu w Auschwitz.
Ślady tych działań oprawców można oglądać na wystawie umieszczonej w dawnym budynku gospodarczym, znajdującym się tuż za bramą.

 Długo błąkałam się wśród eksponatów, zanim znalazłam polskie ślady. Niewiele ich, biorąc pod uwagę fakt, że w czasie wojny to Polacy stanowili najliczniejszą grupę więźniów. Trafili tu znani literaci, jak chociażby T.Borowski, G.Morcinek czy S.Grzesiuk. Nie przeżyło wielu z 43 wykładowców Uniwersytetu Jagiellońskiego. Tu prawdopodobnie zginął prezydent Stefan Starzyński. Śmiało można podsumować, że KZ Dachau to miejsce kaźni polskich elit. Przede wszystkim jednak pamięć należy się osobom duchownym. Przetrzymywano w tym miejscu i znęcano się z wyjątkowym okrucieństwem nad księżmi  różnych wyznań. Spośród 2770 księży 1780 było Polakami (zmarło 868)! Przeszli przez piekło chociażby ojciec M.Żelazek, kardynał A.Kozłowiecki, arcybiskupi K.Majdański i I.Jeż.

W tej szarej przestrzeni z daleka jaśnieje (jedyny!) wieniec z biało-czerwonych kwiatów złożony przez polskich harcerzy pamiętających swojego patrona - ks. Stefana Wincentego Frelichowskiego. Stracił życie, dobrowolnie zamykając się w baraku z więźniami chorującymi na tyfus, opiekując się nimi i oddając im ostatnią posługę.

 Z rosnącym zdziwieniem szukam dalej polskich tropów. Na miejscu dawnego placu apelowego pomnik z tablicą i napisami Nigdy więcej!, a wśród nich polskiego brak.

W sali filmowej można zapoznać się z dokumentem w kilku językach, jednak znów bez polskiego.

W końcu jest! Kończy się teren udostępniony zwiedzającym i coś mnie tknęło, żeby okrążyć Kaplicę Śmiertelnego Lęku Chrystusa. Na tylnej ścianie niespodziewanie odkryłam tablicę z taką zawartością:
 Tu w Dachau co trzeci zamęczony był Polakiem. Co drugi z więzionych tu księży polskich złożył ofiarę z życia. Ich świętą pamięć czczą księża polscy i współwięźniowie.
 Chciałam zwrócić uwagę na dwa fakty z tym związane. Po pierwsze - jest to miejsce, do którego trafią nieliczni. Po drugie - kto upomina się o pamięć o zamęczonych Polakach? Gdzie nasi kolejni rządzący? Jak to się dzieje, że jesteśmy stale wypychani z kolejki ofiar? 

 Charakterystyczny dla tego miejsca międzynarodowy pomnik, wykonany przez Nandor Glid,  każe pamiętać. W Dzień Bożego Narodzenia roiło się od turystów. Zdziwił mnie zwłaszcza widok Japończyków, których przecież obóz nie zagarnął. A polskiej pamięci wciąż mało. W dobie poprawności politycznej to byli współwięźniowie starali się, by w latach sześćdziesiątych nie zniszczono krematoriów, by powstało miejsce pamięci. Dziś zrekonstruowano dwa baraki, a wzdłuż alei topolowej widać fundamenty stojących tu kiedyś baraków.

Złożeniem wiązanki nie są zainteresowane nasze władze, a ostatnia (choć pierwsza w historii wizyta premiera!) wizyta w tym miejscu  kanclerz Merkel też wywołała skrajne emocje u jej rodaków. Chyba byłoby najlepiej, gdybyśmy zapomnieli o byłym obozie. Właśnie w 2013 roku zmarł ostatni kapłan, który ocalał - Leon Stępniak.
Czy poniesiemy pamięć?