Sandomierski szeryf w akcji

Jeśli są kryminały z wyższej półki, to Ziarno prawdy Zygmunta Miłoszewskiego stoi z pewnością na najwyższej. To powieść noir - mamy samotnego, oczywiście przystojnego prokuratora, rytualny mord i rozpływającą się we mgle zjawę chasyda. Rzecz dzieje się nie byle gdzie, bo w królewskim mieście. Na początku dla Szackiego Sandomierz to monochromatyczny świat, gdzie kościołów jest więcej niż knajp. Ta koszmarna dziura staje się znośnym miejscem dopiero wtedy, gdy pojawia się trup. I to nie byle jaki! Ginie chodząca dobroć, uśmiechnięta nauczycielka, prowadząca zielone lekcje w czasie wycieczek rowerowych, społecznica, lubiana przez wszystkich. Mord okrutny. Wykrwawione nagie zwłoki, a w krzakach podrzucona brzytwomaczeta, rozpoznana później jako narzędzie do rytualnego uboju. Żeby nie było łatwo, dłoń zaszlachtowanej kobiety zaciska się na odznace rodła, będącego symbolem niektórych organizacji patriotycznych i narodowych. W ten sposób środek ciężkości w śledztwie przesuwa się z żydów na narodowców. I tak już będziemy krążyć cały czas. Będą odzywać się antysemickie legendy, o które nietrudno w kościelnym mieście żyjącym wielowiekową historią. Oczywiście "zagra" w pewnym momencie słynny obraz de Prevota, który do tej pory wisi w katedrze zasłonięty kotarą z portretem Jana Pawła II.

Nie będę zdradzać szczegółów śledztwa, bo drugi ważny plan powieści to rozmowy polsko-polskie. Bohaterów mamy dostatek. Różnorodnych i barwnych. Od lewicującej inteligencji z "Wyborczej" do tych spod znaku "Gazety Polskiej" i biało-czerwonej flagi widocznej przed domem. Wszyscy mają swoje zdanie, argumentację, dyskutują, ale przekonać się nie dają. Dużo tych wyplutych jadów i opinii. Posłuchać warto. Dla mnie - być może - to ważniejszy wątek. A z jaką wirtuozerią autor stwarza swoje  postacie! Czasem bardzo krótko, a jak celnie i obrazowo.

Sobieraj zamieniła się w gigantyczny foch - i taką ją od razu widzę!
Inspektor wyglądał raczej na typ człowieka, któremu należałoby oszczędzić tortury tłumaczenia, czym są esemesy. - no.
Był okres, kiedy nie zasnął, dopóki nie wsączył w siebie paru kropel erotycznego przygnębienia Iwaszkiewicza. - to się nazywa klasyczne wykształcenie.

I najważniejszy Sandomierz! Ten pocztówkowy cukierek i ten drugi, podziemny. Uroczy w każdym calu i w każdym momencie. Od lochów ciągnących się kilka pięter pod starówką do wieżyczki gotyckiej katedry. Sam autor dopowiada, że spędził w mieście kilka miesięcy i widać, słychać i czuć, że poznał je dogłębnie. Jakże inaczej opisuje znane zaułki, chociażby Piszczele.

W poszukiwaniu świeżej myśli i świeżego powietrza wyszedł z prokuratury, minął stadion, gdzie trwała jakaś afera w obronie budek z ziemniakami, i zaczął iść Staromiejską w stronę kościoła Świętego Pawła, mijając wille sandomierskiej elity i nowoczesny park Piszczele, urządzony w wąwozie o tej samej nazwie. Szacki nie widział tego miejsca przed remontem, ale podobno był to typowy zaułek pod wezwaniem Świętego Jabola, gdzie o każdej porze dnia można stracić dziewictwo wbrew swojej woli.

Rozpisałam się wyjątkowo. Oderwać się od tej książki nie mogę. Czas zatem na fanfary i przypinam na piersi autora kolejne odznaczenia: za język, za miejsce akcji, za barwnych bohaterów, za zmierzenie się z mitem, za inteligentny humor, za...
Dopiszecie zresztą sami po przeczytaniu. I na zakończenie. Miasto, które od strony literackiej kojarzyło mi się głównie z Myśliwskim, teraz będzie również grodem Miłoszewskiego, a literackie ścieżki na planie miasta zamieniają się w utwardzony dukt. Sandomierz literaturą stoi.

Zygmunt Miłoszewski, Ziarno prawdy, Warszawa 2011

Dodatek - dwie fotki z prywatnego archiwum. Zakotwiczone niebo na rynku i wąwóz lessowy - urokliwe miejsce spacerów.