Pamięć i niepamięć Wołynia

Rok 2014 zapiszę w raptularzu złotymi zgłoskami. Spełniły się moje marzenia lekturowe (przyfrunęły białe kruki) i poznałam autorów, których cenię za samodzielność myślenia i odwagę w głoszeniu swoich poglądów. Jedną z tych osób jest niewątpliwie pani Ewa Siemaszko, dla której ludobójstwo na Wołyniu nie ma tajemnic. Od 1990 roku na prośbę ojca zajmuje się tematem rzezi dokonanych na Polakach przez Ukraińców w czasie drugiej wojny światowej.

Wiedziałam, że istnieje takie dwutomowe dzieło, ale dopiero po wysłuchaniu współautorki nabiera ono właściwego wymiaru. Po podejściu beletrystycznym (E.Łysiak), czas na rzetelną wiedzę historyczną, fakty i statystyki. Pierwsze wyjaśnienie - niby oczywiste - mówiąc o zbrodniach popełnionych na Wołyniu, bierzemy także pod uwagę działania band UPA/OUN w Małopolsce Wschodniej. To tak jak z Kresami - nikt przed wojną nie określał Lwowa jako miasta kresowego, a dziś dopuszcza się takie uogólnienie (podobnie z Syberią itp.).
Skąd zainteresowanie tematem?  Najważniejsza jest pamięć rodzinna, która przechowuje mnóstwo wspomnień, jednak świadkom wydarzeń często trudno było o nich mówić. Przeżyta trauma powoduje zamilczenia i zostawia trwałe ślady w psychice. Jednak temat zaistniał i przebija się do świadomości, mimo niepamięci, którą zawdzięczamy politykom tworzącym nowy układ po 89 roku.
Co zatem powinien wiedzieć każdy Polak?

Celem OUN było stworzenie "Ukrainy dla Ukraińców" w jej etnicznych granicach, a na przeszkodzie stali Polacy, zatem ostrze nienawiści skierowano przeciw  nim. Jak nacjonalistom udało się pociągnąć za sobą społeczność, która przecież była wierząca? Jednym z chwytów było przełamanie chrześcijańskiej moralności i zastąpienie pradawnego dekalogu Mojżeszowego nowym, z zachowaniem tytułu i podmianą treści. Nie zawahasz się wykonać największej zbrodni, jeśli tego wymagać będzie dobro sprawy...
Głównymi sprawcami zbrodni byli członkowie OUN i UPA wspierani przez przez wiejskie bojówki, ukraińskich cywilów, policję i inne formacje nacjonalistyczne. 

Genocidium atrox - nastał czas niezrozumiałego okrucieństwa, dzikiego i barbarzyńskiego ludobójstwa. Ginęli nie tylko mężczyźni zdolni do noszenia broni, ale też starcy, kobiety, niemowlęta... Scenariusz zawsze był taki sam - najpierw odnotowywano pojedyncze zbrodnie, potem dochodziło do mordów masowych.  Ginęli, bo byli Polakami. Około 130 tys. Polaków w 4300 miejscowościach.

Pokaz kolejnych slajdów nie pozostawia złudzeń co do charakteru napaści. Tu pożar kościółka w Kisielinie, a warto wspomnieć, że plebani bronił wówczas ojciec Krzesimira Dębskiego.
Skuteczność samoobrony była niska. Część ludności ratowała się ewakuacją, ale po dotarciu do Małopolski nawet nie przypuszczali, że i tutaj dotrą nienawistne bojówki. Niewiele zdjęć dokumentujących zbrodnie przetrwało... Zachowały się w pamięci hasła: Na Wielkanoc jaja będą malowane krwią Polaków; Będzie wolna Ukraina, gdy będzie po kolana polskiej krwi...

Piękny, choć tragiczny w swej wymowie wykład. Po nim głos zabierali uczestnicy. Byłam zszokowana, bo niemal wszyscy mieli kresowe pochodzenie i ktoś z rodziny przechował pamięć o tych latach! Wśród wypowiadających się córka Henryka Cybulskiego - żołnierza AK, słynnego komendanta samoobrony Przebraża. Przywoływane są często jego zbeletryzowane wspomnienia opracowane literacko przez H.Pająka - Czerwone noce, a ostatnio wznowione jako Krwawy Wołyń '43. Inny świadek wspominał, jak bandyci zamordowali sąsiada - znaleziono go w stodole z podkowami przybitymi do stóp, bo jeszcze tańczyć oprawcom musiał...
Pani Ewa Siemaszko z uwagą wysłuchiwała, dopowiadała nazwiska i nazwy miejscowości, znajdowała łączące nitki... Niesamowita znajomość tematu!

Z czym zostajemy po spotkaniu? Optymizmu brak. Część Polaków jest głucha i nie chce słyszeć o zbrodniach. Politycy nie korzystają z lekcji historii. Na Majdanie powiewają czerwono-czarne flagi, młodzi od wideł odkleić się nie mogą, widać billboardy promujące idee nacjonalistyczne. Kult UPA przeszedł już do szkolnictwa, a na polskiej szkole we Lwowie można zobaczyć tablicę pamięci Szuchewycza - mordercy Polaków. Nietrudno znaleźć pomniki gloryfikujące Banderę. Na zdjęciach z uroczystości z udziałem weteranów UPA/OUN nie brak duchownych. "Nasze Słowo" - tygodnik ukraiński wydawany za nasze pieniądze - krzewi kult UPA, a potomkowie wysiedlonych w ramach akcji "Wisła" Ukraińców żyją bohaterstwem UPA.
A wymordowani Polacy wołają z grobów, których nie ma...

Jeszcze chwila rozmowy, prośba o dedykację. Ech, jak ja lubię się uczyć! Wciąż i wciąż.